Έρχονται εξελίξεις και νέος προγραμματισμός για να έρθει το Άγιο Φως στην Ελλάδα το Πάσχα 2024.
Προβλήματα στον εορτασμό του Πάσχα, ενδεχομένως να προκαλέσει η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, σε ένα τοπίο αυξανόμενης έντασης με το Ισραήλ να βρίσκεται στο επίκεντρο. Και αυτό, γιατί το Άγιο Φως που ανάβει στα Ιεροσόλυμα και μεταφέρεται αεροπορικώς στην Ελλάδα, δεν αποκλείεται ακόμα και να «αποκλειστεί» εάν κλείσει ξανά ο εναέριος χώρος του Ισραήλ, με ορατό τον κίνδυνο ενός μεγάλου πολέμου, μετά τις τελευταίες εξελίξεις με την απάντηση στο «χτύπημα» του Ιράν.
Τα τελευταία χρόνια, το Άγιο Φως μεταφέρεται με ειδική πτήση της Aegean από τα Ιεροσόλυμα στην Αθήνα και μετά σε όλη την Ελλάδα. Τι θα συμβεί όμως στο σενάριο που κλείσει ο εναέριος χώρος του Ισραήλ; Παλαιότερα, αεροσκάφος της Πολεμικής Αεροπορίας παραλάμβανε το Άγιο Φως από τα Ιεροσόλυμα και στη συνέχεια επιστρατεύονταν επιβατικά αεροσκάφη για τη μεταφορά του στην υπόλοιπη χώρα. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, αν οι επιβατικές πτήσεις δεν γίνουν, η Ελλάδα να στείλει αποστολή περίπου 15 ατόμων, με κυβερνητικό αεροσκάφος για μεγαλύτερη ασφάλεια.
Σε κάθε περίπτωση, όλα τα παραπάνω σενάρια προκύπτουν από τις τελευταίες εξελίξεις στη σύρραξη Ισραήλ-Ιράν και μένουν να αποσαφηνιστούν μέσα στις επόμενες βδομάδες, καθώς πλησιάζουμε προς το Πάσχα.
Γύρω στις 12 το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου, πραγματοποιείται η Ιερή Λιτανεία, ενώ εκπρόσωποι όλων των Εκκλησιών έχουν την ευκαιρία να ασπαστούν το χέρι του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη. Έπειτα, ο Πανάγιος Τάφος αποσφραγίζεται. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων βγάζει την αρχιερατική στολή του και μένει μόνο με το λευκό στιχάριο, παίρνει στα χέρια του τους σβηστούς πυρσούς, μπαίνει στο Ιερό Κουβούκλιο, το οποίο είναι συσκοτισμένο και παραμένει στον ιερό χώρο, προσευχόμενος για 15 λεπτά.
Στην παλαιά έκδοση της ιστοσελίδας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων αναφερόταν ότι «μετὰ τὸ πέρας τῆς εὐχῆς τοποθετεῖ τὸ βαμβάκιον εἰς τὸν Πανάγιον Τάφον καὶ μὲ θαυμαστὸν τρόπον ἀνάβει. Μὲ αὐτὸ ἀνάβει τὰ κεριὰ καὶ ἐξέρχεται ἀπὸ τὸ Ἱερὸν Κουβούκλιον».
Ωστόσο, στην νέα ανάρτηση που έγινε στις 23 Ιουνίου 2018 δεν αναφέρεται κάτι για θαύμα: «Εἰσελθὼν εἰς τὰ ἐνδότερα τοῦ Παναγίου Τάφου, μόνος ὁ Μακαριώτατος ἀναγιγνώσκει τὴν καθιερωμένην εὐχὴν τοῦ Ἁγίου Φωτός, ὃ καὶ μεταδίδει εἰς τὰς χιλιάδας τῶν ἐν ἀδημονίᾳ ἀναμενόντων πιστῶν, οἱ ὁποῖοι καὶ λαμβάνουσιν αὐτὸ εἰς τὰς λαμπάδας αὐτῶν καὶ φέρουσιν τοῦτο εἰς χείρας, μέτωπα, ὄμματα μετὰ πίστεως, βεβαιότητος, ἐλπίδος, χαρᾶς, ἀγαλλιάσεως, φωνῶν ἀλαλαγμοῦ καὶ χαρμοσύνου κρούσεως κωδώνων».
Βγαίνοντας από τον Τάφο, οι πυρσοί είναι πλέον αναμμένοι και οι πιστοί τον υποδέχονται πανηγυρικά με τις λαμπάδες τους, αναμένοντας να είναι από τους πρώτους που θα λάβουν το Άγιο Φως.
Η πιο συνηθισμένη αναφορά αυτών που πιστεύουν στη θαυματουργή προέλευση του Αγίου Φωτός, περιλαμβάνει την αυτανάφλεξη των κεριών. Εντούτοις, σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες πιστών, το Άγιο Φως είναι ένα σύνθετο φαινόμενο, το οποίο εμφανίζεται στον θόλο εντός του Ναού της Αναστάσεως αλλά και – κατ’ άλλους – έξω από αυτόν.
Ορισμένοι πιστοί το περιγράφουν να εμφανίζεται «σαν λευκογάλανες οριζόντιες ταινιώδεις αστραπές, περιστρεφόμενες ανταύγειες ή κινούμενες φλόγες άγνωστης προέλευσης». Στον Ναό υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και ηλεκτροφωτισμός. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι πολλές λαμπάδες των πιστών και κανδήλες ανάβουν μόνες τους, ενώ η φλόγα δεν τους καίει τα πρώτα λεπτά, χωρίς ωστόσο να υπάρχει κάποιο σχετικό βίντεο που να επιβεβαιώνει αυτό τον ισχυρισμό. Κάποια βίντεο δείχνουν ιερείς ή πιστούς να κινούν τα αναμμένα κεριά στο πρόσωπό τους ή στα χέρια τους για ελάχιστα δευτερόλεπτα. Για τον ισχυρισμό περί ακαΐας έκανε λόγο και η παλιά ιστοσελίδα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, η οποία έχει διαγραφεί πια.
Υπάρχουν και κάποιες μαρτυρίες όπως αυτή του Γάλλου ιερέα Φουσέ της Σαρτρ, που υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους χρονικογράφους της Α’ Σταυροφορίας. Στα γραπτά του αναφέρει: «Το πολυαναμενόμενο φως εμφανίστηκε σε μία από τις κανδήλες του Αγίου Τάφου και εκείνοι που βρίσκονταν πιο κοντά, μπορούσαν να δουν το κοκκινωπό χρώμα του. Ο Πατριάρχης αμέσως επιτάχυνε το βήμα του και ανοίγοντας την πόρτα του Τάφου με το κλειδί που κρατούσε στο χέρι του, άναψε μια λαμπάδα και βγήκε έξω για να δείξει σε όλους το Άγιο Φως. Είχαν χαρά στις καρδιές τους και δάκρυα στα μάτια».
Πάντως, μια περιγραφή παραθέτει και ένας Γερμανός Δομινικανός μοναχός ονόματι Φέλιξ Φάμπρι στα τέλη του 15ου αιώνα: «Καθώς οι κληρικοί και ο λαός προσεύχονταν, ιδού! Ξαφνικά μια αστραπή ήρθε από τον ουρανό και άναψε τα πασχαλινά κεριά και όλες τις κανδήλες. Όπου και αν ήταν οι άνθρωποι, τόσο στον Ναό όσο και στα σπίτια τους, παρέμεναν ακίνητοι προσευχόμενοι για το Άγιο Φως, το οποίο θεωρούσαν ως το πιο βέβαιο σημάδι της εύνοιας του Θεού προς εκείνους. Όταν κατερχόταν από τον ουρανό, όλοι τους άναβαν τα λυχνάρια τους και μετέφεραν τη φλόγα σε άλλες εκκλησίες παντού, καθώς και στα σπίτια των ανθρώπων, οι οποίοι συνήθιζαν να το κρατούν αναμμένο σε όλη τη διάρκεια του έτους».
«Τέχνασμα» το Άγιο Φως
Μεταξύ άλλων, σε συνέντευξή του, ο Μητροπολίτης Πέτρας Κορνήλιος, τοποτηρητής του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στη θέση του Πατριάρχη Ειρηναίου, σε συνέντευξή του σε ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι στις 11 Απριλίου 2001, στην εκπομπή «Γκρίζες Ζώνες», είχε δηλώσεο ότι «το θαύμα είναι ο καθαγιασμός του φυσικού φωτός, που προέρχεται από την ακοίμητη κανδήλα και υπάρχει ήδη εντός του Ιερού Κουβουκλίου».
Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Καλοκύρης, στο βιβλίο του «Το Αρχιτεκτονικό Συγκρότημα του Ναού της Αναστάσεως Ιεροσολύμων και το θέμα του Αγίου Φωτός», ερμηνεύοντας την ευχή που διαβάζει ο Πατριάρχης, γράφει ότι «πουθενά δεν γίνεται λόγος (ούτε καν υπαινιγμός) περί “άνωθεν κατερχόμενου αΰλου Φωτός” κατά τη στιγμή εκείνη, αλλά νοείται μόνο φως φυσικό, που ανάβεται στην ανάμνηση του Αναστάντος Χριστού» και ότι το Άγιο Φως είναι απλώς «το ιερό σύμβολο του “ανεσπέρου Φωτός” Χριστού, το Άγιο Φως, το νέο Φως της Αναστάσεως».
Άλλοι θεωρούν ότι, εκτός του ότι δεν πρόκειται για θαυματουργική φλόγα, πρόκειται για απάτη και το αποδίδουν σε τέχνασμα των κληρικών του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου με σκοπό την εκμετάλλευση των πιστών. Για παράδειγμα, στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Αδαμάντιος Κοραής, μαζί με τις περισσότερες παραδόσεις και πρακτικές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, απέρριπτε και την ερμηνεία του Αγίου Φωτός ως θαύματος, υποστηρίζοντας πως επρόκειτο για «μηχανορραφία» και «απάτη» με σκοπό οικονομικά οφέλη (αν και ο ίδιος δεν είχε ταξιδέψει ποτέ από το Παρίσι στα Ιεροσόλυμα για να παρευρεθεί στο γεγονός).
Επίσης, ο Πάπας Γρηγόριος Η’ αποκήρυξε το Άγιο Φως ως απάτη και απαγόρευσε στους Φραγκισκανούς να έχουν οποιαδήποτε σχέση με αυτό. Επακολούθησε η καταγραφή χρονικών των Αγίων Τόπων, στα οποία οι Φραγκισκανοί καυτηρίαζαν μαρτυρίες σχετικά με την τελετή. Ένας Φραγκισκανός του 15ου αιώνα, ο Φραντσέσκο Σουριάνο, εξιστόρησε λεπτομερώς την απείθαρχη έξαψη συναισθημάτων, της οποίας υπήρξε μάρτυρας, πριν καταγράψει την εξής παρατήρηση: «Η λεγόμενη φωτιά, όμως, δεν κατέρχεται αληθινά (και – κατά τη δική μας γνώμη – των μοναχών), αν και όλα τα έθνη εξαιτίας ημών των μοναχών προσποιούνται ότι αυτό το ψεύδος είναι αληθές».
