Παναγία: Μια ξεχωριστή ιστορία για την Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου
Η ιστορία μιας ιεράς μονής με απίστευτο ενδιαφέρον και θαυματουργή εικόνα. Την εικόνα της Παναγίας με το όνομα “Φοβερά Προστασία”.
Λίγο έξω από την μεσαιωνική πολίχνη των Καρυών με τα γραφικά σπίτια και την δεσπόζουσα βασιλική του Πρωτάτου, μέσα από μια κατάφυτη πλαγιά αναδύεται σιωπηλός και απρόσιτος ο καστρότοιχος της Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, από τον οποίο προβάλλουν ένας ψηλός αμυντικός πύργος και τρούλλοι μολύβδινοι.
Αγναντεύουν το Θρακικό πέλαγος, την Σαμοθράκη και την Ίμβρο και την κορυφή του ΄Αθωνα. Ο προσκυνητής κάθεται για λίγο και ξεδιψά στην θολοσκέπαστη κρήνη, που κυτά καταντικρύ την πύλη της Μονής.
Η Μονή έχει σχήμα ακανόνιστου τετράπλευρου. Την βόρεια, ανατολική και νότια πλευρά καταλαμβάνουν τριόροφες τοξοτές πτέρυγες, ενώ στον καστρότοιχο της δυτικής ακουμπά η Τράπεζα, λιθόκτιστο κτήριο σχήματος Γ.
Στο κέντρο δεσπόζει το Καθολικό. Κτίσθηκε λίγο μετά το 1369 και αποτελεί δομική μεγέθυνση του αρχαιότερου και μικρότερου ναού. Παρουσιάζει γιά πρώτη φορά στο ‘Aγιον Όρος τον εξελιγμένο τύπο του αγιορειτικού Καθολικού.
Σε σημείο περίβλεπτο της αυλής βρίσκεται η Φιάλη -μαρμάρινο οκτάγωνο κτίσμα με ανάγλυφα θωράκια, λευκούς κίονες και μαρμάρινη στο κέντρο δεξαμενή, όπου γίνεται ο αγιασμός των υδάτων. Είναι έργο του 1813, σπουδαίου γλύπτη από τηνιακό εργαστήρι.
Λίγο πιό πέρα, απέναντι από την πύλη του Καθολικού, βρίσκεται το γραφικό κτήριο της Τράπεζας. Κτίσθηκε το 1767 από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Ματθαίο στην θέση της παλαιότερης πτέρυγας που είχε καταστραφεί από φωτιά.
Στο εσωτερικό του Ναου κυριαρχεί ατμόσφαιρα μυσταγωγική. Η κομψότητα δένει με την σοβαρότητα. Το μπαρόκ του ξυλόγλυπτου τέμπλου με τις κυματοειδείς ζώνες και την ολόγλυφη παλλόμενη επιφάνεια και οι αυστηρές τοιχογραφίες της Κρητικής σχολής, που έγιναν τον 16ον αιώνα.
Η λατρευτική ζωή ακολουθεί ένα τυπικό διαμορφωμένο από αιώνες και προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες συνθήκες. Προσκυνούμε την εικόνα της Μεταμορφώσεως και κατόπιν την εικόνα της Παναγίας της Στυλαρινής ή Γιάτρισσας.
Περισσότερες πληροφορίες για την Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου
Είναι εικόνα του 14ου αιώνα, θαυματουργός, από το Στυλάρι του Μαρμαρά, όπου βρισκόταν ένα μετόχι της Μονής. Στο προσαρτημένο παρεκκλήσι βρίσκεται η εφέστιος εικόνα της Μονής, η Φοβερά Προστασία, φιλοτεχνημένη τον 13ο ή 14ο αιώνα.
Όταν πειρατές έφθασαν με σκοπό να λεηλατήσουν το Μοναστήρι, η χάρη της το εξαφάνισε. Και ενώ οι αμπαρωμένοι πατέρες άκουγαν τον θόρυβο καί τις φωνές έξω από τα τείχη, έκπληκτοι αντιλήφθηκαν πως οι πειρατές έφυγαν άπρακτοι. Εδώ βρίσκεται και η Παναγία η Ελεούσα, από ένα αρχαίο μετόχι των Σερρών.
Η ίδρυση της μονής αναζητάται πολύ προ του 1169, εφόσον σε έγγραφο του έτους εκείνου σώζεται υπογραφή Κουτλουμουσιανού ηγουμένου ανάμεσα σε υπογραφές εκπροσώπων 28 αγιορειτικών μονών. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο ιδρυτής της μονής, μοναχός Κάλλιστος, προερχόταν από την αυλή του Κουτλουμούς, γενάρχου της ομώνυμης Μικρασιατικής δυναστείας Σελτζουκιδών. Πρώτος ευεργέτης της μονής ήταν ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός.
Η μονή έλαβε μέρος σε όλα τα πνευματικά κινήματα της Ανατολής, αλλά επίσης υπέμεινε πολλές δοκιμασίες: την αυτοκρατορική βία μετά την αντίθεση του Αγίου Όρους στην ψευδένωση με τους παπικούς Λατίνους στη Λυών (1274), τις επιδρομές των Καταλανών και Τούρκων πειρατών (14ος αι.), την Οθωμανική δουλεία (1424-1912), αλλά και φυσικές καταστροφές από σεισμούς και πυρκαϊές.
Τον καιρό του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄, όταν στρατιωτικό απόσπασμα έφθασε στο Άγιον Όρος για να επιβάλει την ένωση με τον πάπα, την οποία είχε υπογράψει ο Έλληνας αυτοκράτορας στην Λυών, αρκετοί μοναχοί μαζί με τον ηγούμενο απαγχονίσθηκαν και τάφηκαν πίσω από το Καθολικό.
Η αιματηρή αυτή ομολογία δεν έμεινε άμισθη. Το 1287 ο Πρώτος του Αγίου Όρους —την εποχή εκείνη πρόσωπο εκλεγμένο με διοικητικές αρμοδιότητες εφ’ όλου του Αγίου Όρους— παραχώρησε στο Κουτλουμούσι τη διαλυμένη τότε μονή του Σταυρονικήτα, ενώ το 1329 παραχωρήθηκε η μονή του Αναπαυσά.
Οι προσαρτήσεις αυτές, μαζί με τη φιλοπρόοδο διάθεση και τους πνευματικούς αγώνες των πατέρων, οδήγησαν τη μονή σε αλματώδη ανάπτυξη.
Οι απαρχές των σχέσεων της μονής με τη Βλαχία τοποθετούνται στα μέσα του 14ου αιώνα. Λεπτομέρειες για τις σχέσεις αυτές αντλούμε κυρίως από τις τρεις διαθήκες του Χαρίτωνα, του πιο φημισμένου ηγουμένου της μονής, ο οποίος εκλέχθηκε και Πρώτος του Αγίου Όρους.
Ο Χαρίτων από την Ίμβρο ανέλαβε τους οίακες της μονής λίγο πριν το 1362 και επέδειξε τεράστιο ζήλο τόσο για την αδελφότητα όσο και για το μοναστηριακό συγκρότημα ως νέος κτήτορας.
Με παραστάσεις και ενέργειές του προσεταιρίζεται τους ηγεμόνες της Ουγγροβλαχίας, οι οποίοι αναλαμβάνουν τη χρηματοδότηση ενός φιλόδοξου προγράμματος ανοικοδόμησης τμημάτων του μοναστηριακού συγκροτήματος και προβαίνουν σε κτηματικές δωρεές. Πρώτοι αρωγοί ήλθαν ο Αλέξανδρος Μπασαράμπ και ο διάδοχός του Ιωάννης Βλάδισλαβ.