Η νέα βιβλιοθήκη της Φιλοσοφικής είναι η δεύτερη σε μέγεθος, ίσως και σημασία, βιβλιοθήκη της χώρας μας μετά την Εθνική. Βρίσκεται μέσα στο campus της πανεπιστημιούπολης και εγκαινιάστηκε την περασμένη άνοιξη, αφού πέρασε από σαράντα κύματα.
Η κατασκευή της ξεκίνησε πριν από περίπου δεκατρία χρόνια και ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους.
Και, όπως συμβαίνει πάντα, όταν ξεπερνιούνται οι δυσκολίες, η ταλαιπωρία και η αναμονή μοιάζουν με μακρινή (κακή) ανάμνηση. Σήμερα η κινητικότητα στη βιβλιοθήκη έχει ξεκινήσει από νωρίς το πρωί.
Κόσμος πάει κι έρχεται, κάποιοι στο γκισέ επιστρέφουν τα βιβλία που έχουν δανειστεί, άλλοι κάθονται σε παρέες στα μεγάλα τραπέζια ομαδικής μελέτης και ανταλλάσσουν χαμηλόφωνα σημειώσεις, ενώ κάποιοι «μοναχικοί» αναγνώστες επιλέγουν να κάθονται στο τελευταίο επίπεδο, στους ατομικούς χώρους μελέτης, φορώντας ακουστικά και ψάχνοντας στις οθόνες των λάπτοπ τους τη βιβλιογραφία του ψηφιοποιημένου υλικού της βιβλιοθήκης.
Η εξέλιξη των βιβλιοθηκών είναι τεράστια τα τελευταία χρόνια. Αυτήν τη στιγμή βρίσκονται στην αιχμή της έρευνας, ενώ για κάποια χρόνια θεωρούνταν χώροι ξεπερασμένοι.
Ωστόσο, θα έλεγε κανείς ότι η ψηφιακή τεχνολογία τούς έχει δώσει πολύ μεγάλη ώθηση.
Η μέρα είναι εντελώς χειμωνιάτικη, έξω βρέχει και κάνει παγωνιά, είναι ίσως ιδανική μέρα για διάβασμα και συγκέντρωση στη μελέτη. Η Άννα Ζ., φοιτήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής, έχει διαλέξει μια θέση μπροστά στη μεγάλη τζαμαρία που βλέπει προς τα δέντρα του περιβάλλοντος χώρου. «Είναι το αγαπημένο μου σημείο» λέει καθώς ακουμπάει στον πάγκο μια στοίβα με βιβλία που έχει πάρει από ένα από τα εκατοντάδες βιβλιοστάσια της βιβλιοθήκης.
«Από τη στιγμή που άνοιξε η βιβλιοθήκη, η ζωή μας έχει γίνει πιο εύκολη, δεν χρειάζεται να αναζητούμε τίτλους σε ένα σωρό σπουδαστήρια. Επιπλέον, σου κάνει κέφι να διαβάζεις εδώ μέσα» λέει ψιθυριστά.
Η συλλογή της βιβλιοθήκης είναι, αν μη τι άλλο, εντυπωσιακή, μια και απαρτίζεται από τις συλλογές των 16 σπουδαστηρίων/βιβλιοθηκών της Φιλοσοφικής Σχολής που ενοποιήθηκαν με τη μετεγκατάσταση στο νέο κτίριο. Οι συλλογές καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα γνωστικών πεδίων των ανθρωπιστικών σπουδών σε πολλές γλώσσες και σε διάφορες μορφές υλικού. Η ελληνική γλώσσα, λογοτεχνία, φιλοσοφία, ιστορία και τέχνη αποτελούν βασικούς πυλώνες της συλλογής.
Η λατινική γραμματεία, οι ευρωπαϊκές γλώσσες και λογοτεχνίες (αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική, ισπανική, ρωσική), η παιδαγωγική επιστήμη και η ψυχολογία καθώς και η μουσική και το θέατρο συμπληρώνουν το ψηφιδωτό μιας εκτεταμένης συλλογής που αγγίζει τα 500.000 τεκμήρια.
31 βιβλιοθήκες που αξίζει να επισκεφθείς στην Αθήνα Ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν σπάνιες και πολύτιμες εκδόσεις (περίπου 20.000 τόμοι), κάποιες του 16ου αιώνα, καθώς και γύρω στα 2.000 χειρόγραφα. Εκτός από τα έντυπα βιβλία, σημαντική είναι η συλλογή των επιστημονικών περιοδικών (3.800 τίτλοι), μεγάλη η συλλογή του οπτικοακουστικού υλικού (κυρίως μουσικού) και ταχέως αναπτυσσόμενο το ιδρυματικό ψηφιακό αποθετήριο «Πέργαμος»με την γκρίζα βιβλιογραφία (μεταπτυχιακές εργασίες, διδακτορικές διατριβές, στατιστικά στοιχεία κ.λπ.) και τις ψηφιοποιημένες συλλογές.
Από τις παλαιότερες εκδόσεις της Βιβλιοθήκης είναι οι Παρεκβολαί είς τήν Όμήρου Ίλιάδα του Ευσταθίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, που εκδόθηκε σε δύο τόμους στη Ρώμη το 1542, η Σύνοψις ιστοριών αρχομένη από κτίσεως κόσμου και μέχρι της βασιλείας Ισαακίου του Κομνηνού συλλεγείσα παρά Κύρου Γεωργίου του Κεδρηνού, που τυπώθηκε στη Βασιλεία της Ελβετίας από τον Γερμανό φιλόλογο Guilielmus Xylander (1532-1576) και τον εκδότη Joannes Oporinus το 1566, και το έργο Dell’ historia universale: Dellʹ origine et imperio du Turchi του M. Francesco Sansovino, που τυπώθηκε στη Βενετία από τον τυπογράφο Francesco Rampazetto το 1569.
Ανάμεσα στα βιβλία των συλλογών αυτών υπάρχουν σπάνιες ελληνικές εκδόσεις από τα ελληνικά τυπογραφεία της Βενετίας (Ανδρέα Ιουλιανού, Αντωνίου Βορτόλη, Νικολάου Γλυκύ, Σάντου Πέκωρα), της Μοσχόπολης, του Ιασίου, του Βουκουρεστίου, της Βιέννης (Γεωργίου Βεντόττου, Ελληνική Τυπογραφία Ιωάννου Σνίρερ, Ιω. Βαρθολ. Σβεκίου), της Κωνσταντινούπολης (Πατριαρχικόν Τυπογραφείον) αλλά και από άλλα διάσημα τυπογραφεία της Ευρώπης, όπως αυτό της οικογένειας Didot στο Παρίσι.
Αυτές οι ειδικές συλλογές είναι καταχωρισμένες και μπορούν να αναζητηθούν στον ηλεκτρονικό κατάλογο της βιβλιοθήκης του ιδρύματος, ενώ ένα μικρό, αλλά αξιόλογο τμήμα σπάνιων βιβλίων παραμένει προσωρινά εκτός καταλόγου για τεχνικούς λόγους. Ολόκληρο το υλικό της βιβλιοθήκης προέρχεται από αγορές, δωρεές και ανταλλαγές στο πλαίσιο συνεργασιών με ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού και στόχο έχει να υποστηρίζει και να πλαισιώνει την έρευνα και την εκπαίδευση στη Φιλοσοφική Σχολή.
Όμως εδώ μπορούν να αναζητήσουν βιβλία και πηγές ερευνητές άλλων γνωστικών πεδίων, δημοσιογράφοι αλλά και απλοί βιβλιόφιλοι πολίτες, καθώς ο πλούτος της βιβλιοθήκης είναι προσβάσιμος σε όλους ανεξαιρέτως.
Η εξωτερική όψη του κτιρίου της βιβλιοθήκης είναι εξίσου εντυπωσιακή με τον πλούτο του εσωτερικού του. Είναι ένα σύγχρονο και πρωτότυπο κτίσμα, αν και θα έλεγε κανείς ότι εντάσσεται διακριτικά στο τοπίο και λειτουργεί ως φυσική προέκταση της Φιλοσοφικής, του πολυώροφου κτιρίου που βρίσκεται ακριβώς δίπλα.
Συγκεκριμένα, μια τριγωνική βαθμιδωτή αυλή και μια γέφυρα είναι τα στοιχεία που τη συνδέουν με αυτήν. Βυθισμένη καθώς είναι στο τοπίο, η βιβλιοθήκη προβάλλει σε κοινή θέα τα επίπεδά της, που είναι συνολικά επτά και εκτείνονται σε τρεις ορόφους συνολικής επιφάνειας 7.500 τ.μ. Οι καμπύλες της στέγης της, που είναι επενδεδυμένες με χαλκό, παραπέμπουν σε ανοιχτό βιβλίο. Οι καμπύλες της στέγης της, που είναι επενδεδυμένες με χαλκό, παραπέμπουν σε ανοιχτό βιβλίο, ενώ ο αυστηρός ορθογώνιος όγκος της αίθουσας με τα σπάνια βιβλία εμφανίζεται ως ένα κιβώτιο με πολύτιμο περιεχόμενο.
Η αυλή στην είσοδό της είναι ένας ανοιχτός αμφιθεατρικός χώρος, ό,τι πρέπει για ένα διάλειμμα από τη μελέτη. Εσωτερικά, ο χώρος είναι φωτεινός, μάλιστα σε μεγάλο ποσοστό ο φωτισμός κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι φυσικός και διαχέεται μέσα από τις μεγάλες της τζαμαρίες. Τα επίπεδα λειτουργούν σαν εξώστες, μια και στο κέντρο του κτιρίου υπάρχει ένα αίθριο.
Παντού, σε όλα τα επίπεδα, υπάρχουν βιβλία όπως και θέσεις ανάγνωσης. Εδώ δεν έχει ακολουθηθεί η λογική της βιβλιοθήκης που συγκεντρώνει τα βιβλία σε ένα σημείο και σε κάποιο άλλο λειτουργεί χώρος αναγνωστηρίου. Οι επισκέπτες της μπορούν να διαβάζουν και να μελετούν ανάμεσα στα ράφια με τα βιβλία.
«Η βιβλιοθήκη εξυπηρετεί και τα δεκατρία τμήματα της Φιλοσοφικής αλλά και πάρα πολλά μεταπτυχιακά, γύρω στα είκοσι πέντε. Ο πληθυσμός της σχολής είναι περίπου 30.000 φοιτητές, ενώ κάθε χρόνο εισάγονται σχεδόν 2.000 νέοι.
Όλοι αυτοί είναι οι κύριοι χρήστες της βιβλιοθήκης. Η Φιλοσοφική, άλλωστε, είναι μια σχολή ανθρωπιστικών σπουδών, που έχει πολύ μεγάλη ανάγκη την έντυπη συλλογή. Ωστόσο, έχουμε πρόσβαση και σε ψηφιακό υλικό, σε ηλεκτρονικά περιοδικά και βιβλία, συνεργαζόμαστε με όλες τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Η βιβλιοθήκη διαθέτει, επίσης, το δικό της ιδρυματικό αποθετήριο, που είναι οι ψηφιακές συλλογές του ιδρύματος (διδακτορικά, διπλωματικές εργασίες αλλά και ψηφιοποιήσεις σπάνιων βιβλίων) και είναι προσβάσιμες μέσα από το δίκτυο της βιβλιοθήκης. Περνάμε κι εμείς στη νέα εποχή» λέει η κ. Ηρώ Φραντζή, υπεύθυνη λειτουργίας της βιβλιοθήκης.
Η φουτουριστική βιβλιοθήκη του Ελσίνκι έχει σχήμα πλοίου «Η εξέλιξη των βιβλιοθηκών είναι τεράστια τα τελευταία χρόνια. Αυτήν τη στιγμή βρίσκονται στην αιχμή της έρευνας, ενώ για κάποια χρόνια θεωρούνταν χώροι ξεπερασμένοι.
Ωστόσο, θα έλεγε κανείς ότι η ψηφιακή τεχνολογία τούς έχει δώσει πολύ μεγάλη ώθηση» συμπληρώνει η ίδια, εξηγώντας μου παράλληλα ότι μεγάλο βάρος έχει δοθεί στην εκπαίδευση των φοιτητών. «Ουσιαστικά, εδώ κάνουμε και μαθήματα, ώστε να εκπαιδεύσουμε στους φοιτητές και την ακαδημαϊκή κοινότητα πάνω στη χρήση της πληροφορίας. Φέτος έγινε στη χώρα μας και το παγκόσμιο συνέδριο των βιβλιοθηκών. Εκεί ακούστηκε πως η τελευταία τάση είναι η βιβλιοθήκη αντιμετωπίζεται ως μέρος της αλυσίδα της έρευνας.
Δεν είναι απλώς μια “αποθήκη” βιβλίων και άλλων εντύπων ούτε ο ενδιάμεσος που δίνει πρόσβαση στη γνώση, αλλά ένας σταθμός διαχείρισής της που όχι μόνο παρέχει πρόσβαση σε συλλογές βιβλίων και περιοδικών αλλά συλλέγει, διαχειρίζεται και διαδίδει πληροφορίες και γνώσεις. Η έρευνα μέσα στη βιβλιοθήκη υποστηρίζεται από νέα διαδικτυακά εργαλεία σχετικά με τη βιβλιογραφική διαχείριση, τη λογοκλοπή κ.λπ.» καταλήγει η κ. Φραντζή, που δείχνει να έχει το βλέμμα στραμμένο στην ψηφιακή εποχή και σε όσα μπορούν να προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στις βιβλιοθήκες, στην εκπαίδευση και στην έρευνα.
«Το στοίχημα που έχουμε βάλει είναι να κερδίσουμε τον χαμένο χρόνο. Θέλουμε να προσθέσουμε καινούργιες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, μέχρι τώρα τα περισσότερα σπουδαστήρια δεν δάνειζαν τα βιβλία τους στους φοιτητές. Με τη λειτουργία της νέας βιβλιοθήκης, όμως, ξεκίνησε ο δανεισμός βιβλίων στην ακαδημαϊκή κοινότητα» λέει ο κ. Γεράσιμος Τουρκογιάννης, επίσης υπεύθυνος λειτουργίας της βιβλιοθήκης. «Σύντομα θα εγκατασταθούν και σταθμοί εργασίας για ΑμεΑ, ώστε να έχουν πρόσβαση σε συγγράμματα άτομα με ειδικές ανάγκες» συμπληρώνει.
«Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης» είναι μια γνωστή φράση του λάτρη των βιβλιοθηκών Χόρχε Λουίς Μπόρχες, του συγγραφέα που έγραψε μερικά από τα καλύτερα κείμενα για τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες, εργάστηκε ως βιβλιοθηκάριος και διετέλεσε διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αργεντινής.
Θα έλεγε κανείς πως η βιβλιοθήκη της Φιλοσοφικής είναι ένας παράδεισος για τους βιβλιόφιλους. Το μόνο που μένει, τώρα που οι βιβλιοθήκες της χώρας μας εκσυγχρονίζονται και στεγάζονται σε ελκυστικούς χώρους, είναι να τις αγαπήσουμε κι εμείς.
Από την Μερόπη Κοκκίνη
